Επιφανειακή επαφή με ψηφιακές δεξιότητες στην Πληροφορική
«Τι μαθαίνουν τα παιδιά μας στο σχολείο»
Με αφορμή την πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ),που αναφέρεται στο μάθημα της Πληροφορικής και το πώς αυτό διδάσκεται στο σχολείο. Για το μάθημα της Πληροφορικής Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ.
Παραθέτουμε τη συνέντευξη με τον Διονύση Γεωργόπουλο, καθηγητή Πληροφορικής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση :
Το σχολείο δεν σκύβει ουσιαστικά πάνω στους κινδύνους του διαδικτύου
-- Τα αποτελέσματα της έρευνας του Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ δείχνουν ότι οι μαθητές σε ένα μεγάλο ποσοστό αγνοούν τους κινδύνους του διαδικτύου και το πώς να προστατευτούν από αυτούς. Με δεδομένο όμως ότι εδώ και πολλά χρόνια τα παιδιά διδάσκονται Πληροφορική σε όλες τις τάξεις από την Α' Δημοτικού, πώς δικαιολογείται να παρατηρούνται τέτοια αποτελέσματα στην έρευνα;
-- Το υπουργείο Παιδείας αρχικά προώθησε τη χρήση των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου στους μαθητές με πλήρη εξωραϊσμό τους και συνειδητή απόκρυψη των κινδύνων. Παλιότερα, όταν ο εκπαιδευτικός «άνοιγε» τέτοια ζητήματα αντιμετωπιζόταν ούτε λίγο ούτε πολύ σαν γραφικός. Σήμερα πια, το σχολείο, πάλι με ευθύνη διαχρονικά των κυβερνήσεων, ασχολείται με το ασφαλές διαδίκτυο, κυρίως μέσω κάποιων εκδηλώσεων και προγραμμάτων, των οποίων το περιεχόμενο είναι πολλές φορές αμφισβητούμενο ή που απλώς καταγράφουν καταστάσεις και χρησιμοποιούνται στη γενικότερη πολιτική τού να απευθυνθείς τηλεφωνικά σε κάποιο κρατικό ή ιδιωτικό φορέα.
Στο μάθημα της Πληροφορικής υπάρχουν ελάχιστα κεφάλαια αφιερωμένα στους κινδύνους από το διαδίκτυο. Αυτό συμβαίνει και σε άλλα μαθήματα, όπως π.χ. η Κοινωνιολογία. Ωστόσο, αναφερόμαστε στους φανερούς κινδύνους, στη διαδικτυακή παρενόχληση κ.λπ. Δεν είναι όμως κίνδυνος, βλάβη στη σκέψη του μαθητή και το να ψάχνει πληροφορίες στο Internet π.χ. για μια εργασία που αφορά τα ναρκωτικά και να βρίσκει ως «έγκυρη» πληροφορία πως μόνο καλό κάνει η κάνναβη; Η Wikipedia έχει αναχθεί σε «Μέκκα» των βιβλιογραφικών πηγών, όταν, πολλάκις, έχει αμφισβητηθεί η εγκυρότητα των άρθρων και των αναφορών που περιέχει. Βιβλία και επιστημονικά περιοδικά που υπάρχουν σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες και αποθετήρια, στις περισσότερες περιπτώσεις, απαιτούν συνδρομή. Τέτοια κι άλλα ανάλογα περιστατικά δεν είναι μεμονωμένα, συμβαίνουν μέσα στα εργαστήρια και στα σπίτια των μαθητών και συνδυάζονται με την παρέλαση μιας σειράς οργανώσεων «κάθε καρυδιάς» μέσα στο σχολείο. Η υποκρισία περισσεύει...
Επομένως, έχει σημασία όχι μόνο να διεκδικηθεί η επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών, στην Πληροφορική κι αλλού, σε σχέση με τους κινδύνους που εντοπίζει η έρευνα αλλά και να αμφισβητηθεί συνολικά ο ρόλος που παίζει το σχολείο στη διαμόρφωση κριτικής σκέψης στο μαθητή. Ο ρόλος του κομμουνιστή εκπαιδευτικού, ο ρόλος του μαζικού κινήματος, για τη διαμόρφωση κριτηρίων, αρχών, αγωνιστικής στάσης, που δρα και προληπτικά, είναι αναντικατάστατος.
Επιδιώχθηκε μια «εργαλειακή» εξοικείωση των παιδιών με τις νέες τεχνολογίες
-- Αν επικεντρωθούμε στην ύλη του μαθήματος της Πληροφορικής στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο: Τι προβλέπεται να διδάσκονται τα παιδιά μας στο σχολείο και τι γίνεται στην πράξη;
-- Η εισαγωγή της Πληροφορικής απαιτεί μια επιστημονική μελέτη γύρω από τους όρους και τις προϋποθέσεις που τη διέπουν, γύρω από το πότε και το πώς θα διδαχθεί, γύρω από το ποια είναι τα αναμενόμενα αποτελέσματα σε κάθε φάση εξέλιξης του μαθητή. Μια τέτοια προσέγγιση είναι πριν από όλα αναγκαία για το Δημοτικό, μιας και εκεί οποιοδήποτε λάθος έχει σοβαρές συνέπειες στη γλωσσική, νοητική και γενικότερη κοινωνική συγκρότηση του νέου ανθρώπου. Η εισαγωγή της Πληροφορικής στο Δημοτικό έγινε όχι με βάση μια τέτοια μελέτη αλλά με βάση μια κατεύθυνση «εργαλειακής» εξοικείωσης των παιδιών με τις νέες τεχνολογίες, όπως απαιτούσε η αγορά.
Το γεγονός ότι η εισαγωγή της Πληροφορικής στο σχολείο έγινε με αυτούς τους όρους, οδήγησε και σε εγκατάλειψη του εκπαιδευτικού. Ομως, το παιχνίδι μέσω του υπολογιστή, οι ασκήσεις που συνδέονται με μαθήματα όπως η Γλώσσα και τα Μαθηματικά, η ηλεκτρονικά διαμεσολαβημένη γνωριμία με το φυσικό κόσμο, η χρήση οπτικοποιημένων προγραμματιστικών εργαλείων όπως το Scratch ή η Logo δεν μπορεί να γίνονται αυτοσχεδιαστικά ή να είναι διαλείμματα σε μια παιδοφύλαξη. Στο πλαίσιο της πολυδιάσπασης της Εκπαίδευσης δεν έχουν φροντίσει να υπάρχει υλικό ενιαίας διδασκαλίας στο Δημοτικό (βιβλίο, ασκήσεις κ.λπ.). Αποτέλεσμα: Ο κάθε εκπαιδευτικός διδάσκει ό,τι θέλει, όπως θέλει, ακόμη και στην ίδια τάξη στο ίδιο σχολείο (αν υπάρχουν δύο ΠΕ86, όπως ορίζεται ο κλάδος της Πληροφορικής)!
Σήμερα στα Δημοτικά είναι έντονη η εκμετάλλευση της ανάγκης των μαθητών για δημιουργία. Ασκείται πίεση στον εκπαιδευτικό για μια σειρά από δραστηριότητες που εντυπωσιάζουν περισσότερο, που όχι μόνο δεν προσφέρουν στη στέρεη - ουσιαστική γνώση αλλά και στρεβλώνουν την πορεία κατάκτησής της. Αλλωστε, και η διεθνής εμπειρία αυτό δείχνει. Το δήθεν σύγχρονο, εντυπωσιακό τεχνολογικά, δόθηκε στα παιδιά της εργατικής τάξης με όρους υπονόμευσης του γενικού μορφωτικού τους επιπέδου.
Λείπει η διαλεκτική σύνδεση με τη γενική μόρφωση
Το μάθημα της Πληροφορικής στο Γυμνάσιο, για το οποίο διατίθεται ένα βιβλίο και για τις τρεις τάξεις, όπως περιγράφεται στο αναλυτικό πρόγραμμα, καλύπτει ένα ευρύ περιεχόμενο που αφορά τα πάντα. Αφορά τη γνωριμία και εξοικείωση με τεχνολογικές εξελίξεις και πολυχρησιμοποιούμενα πακέτα, όπως ο κειμενογράφος ή τα λογιστικά φύλλα, τη δημιουργία και διαχείριση ιστοσελίδων, την αλγοριθμική σκέψη και τον προγραμματισμό, τη σύνδεση λογισμικού - υλικού, την επίδραση των τεχνολογικών αλλαγών σε όλο το φάσμα της υλικής παραγωγής και των υπηρεσιών. Από όλα αυτά, όμως, λείπει ένας συνεκτικός ιστός που να τα συνδυάζει και να τα συνδέει με τη γενική μόρφωση. Το μάθημα, στην πράξη, κατευθύνεται στην έμφαση της χρηστικότητας, αποδεσμευμένης από τη γενική παιδεία. Αυτή είναι η πραγματικότητα, αντί τα επιτεύγματα των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων να συμβάλλουν στην καλύτερη σύνδεση θεωρίας - πράξης, στη διαλεκτική σκέψη, στην επικοινωνία μεταξύ των επιστημών, αντί να βαθαίνει και να πλαταίνει η γενική μόρφωση για την κατανόηση της φύσης και της κοινωνίας. Αυτό αποτελεί τη βάση, παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια δυνατότητα του εκπαιδευτικού να δράσει βάσει ενός λιγότερο αυστηρού και περισσότερο ελαστικού αναλυτικού προγράμματος. Και βέβαια, όταν η πολιτεία δεν εξασφαλίζει ενιαία - επιστημονικά θεμελιωμένη κατεύθυνση, αλλά και την απαιτούμενη υποδομή, οδηγεί στη διαφοροποίηση των επιπέδων μάθησης από σχολείο σε σχολείο.
Η επιφανειακή επαφή με τις λεγόμενες ψηφιακές δεξιότητες, το παρωχημένο συχνά περιεχόμενο και οι αλληλοεπικαλύψεις, ο μεγάλος αριθμός μαθητών στα εργαστήρια χαρακτηρίζουν την Πληροφορική, ως ένα μονόωρο μάθημα τη βδομάδα (για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο). Η ανάγκη αναμόρφωσης των αναλυτικών προγραμμάτων, ώστε να υπηρετείται η άνοδος του σύγχρονου γενικού μορφωτικού επιπέδου, καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτική. Αυτό, σε συνδυασμό με τα προβλήματα στις σχολικές εργαστηριακές υποδομές αλλά και με το γεγονός ότι τα σημερινά παιδιά γεννιούνται με υπολογιστές, κινητά και ταμπλέτες μέσα στα σπίτια τους, οδηγεί είτε να βαριούνται οι μαθητές είτε να αυτοσχεδιάζουν οι εκπαιδευτικοί σε τομείς όπως η ρομποτική ή το STEM, με προσωπική προσπάθεια (όντας μέσα στη μετακίνηση από σχολείο σε σχολείο και στο συμπιεσμένο χρόνο), είτε να δίνεται χώρος για «δημιουργικές δραστηριότητες» σε ιδιώτες ή ακόμη και πρεσβείες, όπως η αμερικάνικη, που δημιουργούν τους λεγόμενους «τεχνολογικούς χώρους» για μαθητές ανά την επικράτεια. «Σκοντάφτουμε», δηλαδή, κι εδώ στο έλλειμμα των ενιαίων εφοδίων (βιβλίων, υλικών, κατευθύνσεων κ.λπ.), που θα δίνονται με κρατική ευθύνη και για ειδικές κατηγορίες μαθητών. Η «παρότρυνση» είναι ότι «το κάθε σχολείο και ο κάθε εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει την ύλη όπως θέλει και με όποια εργαλεία θέλει»!
Περιορισμός του μαθήματος στο Λύκειο
-- Τι συμβαίνει στο Λύκειο;
-- Στο Γενικό Λύκειο (ΓΕΛ), γιατί στα ΕΠΑΛ υπάρχει σχετικός τομέας προσανατολισμένος επαγγελματικά με όλα τα προβλήματα που έχουν επισημανθεί, υπήρξε, χωρίς καμία ιδιαίτερη αιτιολόγηση, στο πλαίσιο των μνημονιακών δημοσιονομικών προσαρμογών, περικοπή μαθημάτων. Συγκεκριμένα, οι «Εφαρμογές Πληροφορικής» (επιλογής) από το σύνολο των τριών τάξεων περιορίστηκαν στην Α' τάξη, στη Β' τάξη σταμάτησε να διδάσκεται η «Τεχνολογία Επικοινωνιών» και από τη Γ' τάξη αφαιρέθηκαν δίωρα μαθήματα επιλογής, όπως τα «Πολυμέσα» και τα «Λειτουργικά Συστήματα». Οι αλγόριθμοι διδάσκονται στη Β' τάξη, ως μάθημα γενικής παιδείας, αλλά μόνο μία ώρα τη βδομάδα. Στη Γ' τάξη η «Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον - ΑΕΠΠ», μάθημα ομάδας προσανατολισμού (κατεύθυνσης), δεν διδάσκεται ως μάθημα εργαστηριακό, όπως είναι χαρακτηρισμένο και συνθλίβεται μέσα στον ανταγωνισμό των πανελλαδικών εξετάσεων. Οι κατευθύνσεις που δόθηκαν πρόσφατα για εργαστηριακή διδασκαλία του (στο πλαίσιο των γενικότερων αλλαγών επί Γαβρόγλου στη Γ' Λυκείου το ΑΕΠΠ μετονομάστηκε σε «Πληροφορική» και έγινε 7ωρο) είναι απλώς οδηγίες προς «ναυτιλλομένους», μιας και ο ανταγωνισμός απογειώθηκε, με αιχμή τον γραπτό διαγωνισμό των πανελλαδικών εξετάσεων.
Συμπερασματικά, στο ΓΕΛ, ενώ υπάρχει προσανατολισμός στη διδασκαλία της αλγοριθμικής σκέψης και του προγραμματισμού, ενώ υπάρχει η δυνατότητα, δηλαδή, ο μαθητής να δει τι κρύβεται, από πλευράς λογισμικού, πίσω από αυτό που εμφανίζεται και γνωρίζει ως εφαρμογές στον υπολογιστή, στο κινητό του κι αλλού, ενώ μπορεί να διαπιστώσει και να παρέμβει στο «στήσιμο», το πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται τα εναπομείναντα μαθήματα Πληροφορικής ακυρώνει, σε μεγάλο βαθμό, αυτήν τη δυνατότητα.
Οι υποδομές παραμένουν πίσω από τις ανάγκες
-- Πρόσφατα ανακοινώθηκε η παροχή γρήγορου ίντερνετ σε 3.000 σχολεία. Υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές για να γίνεται ολοκληρωμένα το μάθημα στην πλειοψηφία των σχολείων;
-- Συνολικά, για τη διδασκαλία απουσιάζουν οι σύγχρονες εργαστηριακές υποδομές, ενώ όλο και πιο συχνά οι εκπαιδευτικοί καλούνται να εξοπλίσουν τα εργαστήρια μέσω χορηγιών ή μέσω διαδικασιών επιλογής των ΕΣΠΑ. Το τμήμα στα εργαστήρια χωρίζεται στους 21 μαθητές, προκαλώντας επιπλέον προβλήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το γρήγορο ίντερνετ είναι μια ανάγκη, οι μαθητές πρέπει να διευκολύνονται στην πρόσβαση, χωρίς χαλασμένους υπολογιστές και χωρίς οι υπάρχοντες να «σέρνονται». Δίπλα στα εργαστήρια που καταρρέουν «συνωστίζονται» εταιρείες για να πουλήσουν την πραμάτεια τους. Απαιτεί κυριολεκτικά θράσος να βιώνουμε αυτήν την κατάσταση και την ίδια στιγμή να γίνεται μια κυβερνητική διαφήμιση εντυπωσιασμού, περί γρήγορου Internet και σχολείων - προτύπων στο STEM και στη ρομποτική.
Ωστόσο, χρειάζεται να αντιμετωπιστούν κι άλλα θέματα. Για παράδειγμα, στο δήμο Αθήνας, στο όνομα της «εξοικονόμησης πόρων», άλλαξε ο πάροχος των τηλεφωνικών γραμμών στα σχολεία, ενώ τα εργαστήρια παρέμειναν στο σχολικό δίκτυο, χωρίς οι εταιρείες να έρθουν σε επαφή μεταξύ τους (για λόγους ευνόητου ανταγωνισμού), με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά προβλήματα συμβατότητας, βλάβες, που αρκετές παραμένουν ακόμη. Εργαστήρια σημαίνει, επιπλέον, να έχεις τα απαραίτητα προγράμματα, να διαθέτεις τον εξοπλισμό για εργασίες ρομποτικής και άλλες δραστηριότητες, για όλους τους μαθητές κι όχι με βάση την τσέπη των γονιών και τους χορηγούς που θα βρεθούν. Κι ακόμα, εργαστήριο σημαίνει προετοιμασία, ώστε οι μαθητές να μπορούν να κάνουν τις ασκήσεις τους με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Κάτι που, για τον εκπαιδευτικό, σημαίνει διαρκή εγρήγορση, για να αντιμετωπίζονται προβλήματα, βλάβες κ.λπ., μέσα σε μια δυναμική διαδικασία, με διαρκή εναλλαγή τμημάτων.
Η κατάργηση των Κέντρων Πληροφορικής και Νέων Τεχνολογιών (ΚΕΠΛΗΝΕΤ), που δρούσαν υποστηρικτικά στα εργαστήρια, χωρίς ποτέ να έχουν το αναγκαίο προσωπικό και επαρκή χρηματοδότηση, αλλά και η κατάργηση της μείωσης κατά τρεις ώρες του ωραρίου των υπευθύνων εργαστηρίων σχετίζονται με την απαράδεκτη αναντιστοιχία στις υποδομές. Επισημαίνω, ακόμη, τις δυσκολίες στην κάλυψη των λειτουργικών εξόδων των εργαστηρίων από τις σχολικές επιτροπές των δήμων. Μέσα από όλα τα προηγούμενα καθίσταται σαφές πως οι επικοινωνιακές κυβερνητικές διακηρύξεις (που πάντα μένει να δούμε πώς υλοποιούνται) και η πραγματικότητα δεν συμβαδίζουν...
